Wokół umowy bezpłatnego użyczenia nieruchomości gminnych w Trzebini
2018-11-14
Otrzymaliśmy następujące pytanie prasowe:

W dniu 30 maja 2017 roku Burmistrz Miasta i Gminy podpisał umowę użyczenia Nr GG.GGN.6850.15.2017. Umowa bezpłatnego użyczenia nieruchomości gminnych na okres 10 lat bez zgody rady miasta.

1. Czy powyższa umowa jest podpisana jest zgodna z ustawą o samorządzie gminnym i ustawą o gospodarce nieruchomościami ?

2. Czy Wojewoda Małopolski może zakwestionować tak niekorzystną umowę dla gminy podpisaną samowolnie bez zgody rady miasta przez burmistrza ?

3. Czy w przypadku oddania w bezpłatne użyczenie nieruchomości gminnych innymi podmiotami niż inna jednostka samorządu terytorialnego czy Skarb Państwa nie występuje podejrzenie korupcji i niegospodarności gminy?

4. Czy użyczenie nieruchomości, przez to że stawia jeden podmiot w pozycji uprzywilejowanej względem innych, może być uznane za przejaw niedozwolonej pomocy publicznej ?


Oto nasza odpowiedź:

ad 1 i ad 2:
Zgodnie z obowiązującym porządkiem prawnym do kompetencji Wojewody Małopolskiego należy sprawowanie bieżącego nadzoru nad działalnością organów gminy, co realizowane jest w szczególności poprzez badanie legalności podejmowanych uchwał w trybie przepisów ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (tj. Dz. U. z 2018 r. poz. 994 z późn zm.). Zgodnie z normą art. 87 ustawy o samorządzie gminnym organy nadzoru mogą wkraczać w działalność gminną tylko w przypadkach określonych ustawami. W oparciu o powyższe do kompetencji Wojewody nie należy badanie czynności cywilnoprawnej zawartej przez organ wykonawczy gminy, umowa użyczenia mieści się w granicach uprawnień, którymi samodzielnie dysponuje Organ Zarządzający i Wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego. Wydział Prawny i Nadzoru świadczy obsługę prawną dla Wojewody i Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego i nie leży w zakresie jego kompetencji wydawanie opinii prawnych dla podmiotów zewnętrznych wobec urzędu wojewódzkiego. W oparciu o powyższe Wojewoda nie posiada kompetencji do merytorycznego badania zgodności z prawem zawarcia przedmiotowej umowy użyczenia.

Zgodnie z normą art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. a) ustawy o samorządzie gminnym, rada gminy podejmuje uchwały w sprawach majątkowych gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu, dotyczących zasad nabywania, zbywania i obciążania nieruchomości oraz ich wydzierżawiania na czas dłuższy niż 3 lata albo na czas nieoznaczony.

Należy wskazać, iż katalog czynności wymienionych w tym przepisie jest wyczerpujący. Nie można go interpretować rozszerzająco. Oznacza to, że nie obejmuje on swoim zasięgiem umowy użyczenia. Taka umowa mieści się w pojęciu gospodarowania mieniem komunalnym. Mówi o tym art. 30 ustawy o samorządzie gminnym. Przepis ten pozwala organowi wykonawczemu gminy na samodzielne działanie i podejmowanie decyzji dotyczących mienia gminy bez uzyskiwania zgody rady gminy.

Wyjątek stanowią sprawy wymienione w art. 18, które zostały zastrzeżone do wyłącznej kompetencji rady gminy.

Należy wskazać, że gdyby ustawodawca chciał, aby organ stanowiący gminy był uprawniony do wyrażenia zgody na użyczenie nieruchomości, to zamieściłby taki zapis w ustawie. Tak jak to ma miejsce w przypadku nabywania, zbywania, wydzierżawiania i najmu nieruchomości art. 30 ust. 2 pkt 3 ustawy o samorządzie gminnym i art. 25 ust. 1 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tj. Dz.U. z 2018r. , poz. 121 z późn. zm.). Z obu tych przepisów wynika, że to wójt gminy jest właściwy do zawierania umów użyczenia nieruchomości na czas nieoznaczony. Z pierwszego dlatego, że mienie komunalne to także własność, w tym nieruchomości (art. 43 ustawy o samorządzie gminnym), z drugiego dlatego, że umowa użyczenia nieruchomości wskazana jest wprost w art. 23 ust. 1 pkt 7a ustawy o gospodarce nieruchomościami, do którego odsyła się w art. 25 ust. 1 ej ustawy. Pominięcie umowy użyczenia w art. 18 ust. 2 pkt 9 ustawy o samorządzie gminnym wynika z faktu, że nie wiąże ona tak silnie właściciela nieruchomości, jak umowa najmu lub dzierżawy (por. m.in. II SA/Gd 693/08 - wyrok WSA w Gdańsku z 11 lutego 2011 roku, I SA/Wa 1406/08 - Wyrok WSA w Warszawie z 4 grudnia 2008 roku).

Tak więc wójt, korzystając z uprawnień nadanych mu w art. 30 ustawy o samorządzie gminnym, może zawrzeć umowę użyczenia na okresy dłuższe niż 3 lata. W szczególności nie narusza tym samym wyłącznych kompetencji rady gminy. Rada Gminy, działając w oparciu o normę art. 18 ust. 2 pkt 9 lit.a ustawy o samorządzie gminnym, posiada kompetencję podejmowania uchwał w sprawach majątkowych gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu, dotyczących: m.in. zasad nabywania, zbywania i obciążania nieruchomości. Tak więc cywilnoprawna instytucja użyczenia mieści się w pojęciu „gospodarowanie mieniem komunalnym”, a zgodnie z art. 30 ust. 2 pkt 3 ustawy o samorządzie gminnym, gospodarowanie tym mieniem leży w gestii organu wykonawczego gminy, czyli wójta/ burmistrza.

Ad 3:
Należy wskazać, iż Wojewoda nie jest organem właściwym do badania procesów korupcyjnych. Organem w tej sprawie właściwym pozostaje Centralne Biuro Antykorupcyjne (CBA), które jest służbą specjalną powołaną do zwalczania korupcji w życiu publicznym i gospodarczym, w szczególności w instytucjach państwowych i samorządowych, a także do zwalczania działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa. Działa na podstawie Ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (tj. Dz. U. z 2016 r. poz. 2104 z późn. zm.).

Ad 4:
Co do zasady, zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy z 21.08.1997 r. o gospodarce nieruchomościami, nieruchomości stanowiące własność gminy mogą być przedmiotem obrotu, w tym m.in. mogą być przedmiotem użyczenia. Przepisy powyższej ustawy nie ograniczają możliwości oddania nieruchomości w użyczenie wyłącznie innym jednostkom samorządu terytorialnego czy jednostkom budżetowym. Innymi słowy, gmina może oddać nieruchomość w użyczenie podmiotowi takiemu jak spółka prawa handlowego, fundacja czy stowarzyszenie.

Jeśli chodzi o organ kompetentny do podejmowania decyzji w sprawach związanych z gospodarowaniem mieniem gminy, to ta kwestia wynika z przepisów ustawy o samorządzie gminnym. Ustawa ta w art. 18 ust. 2 pkt 9 zawiera enumeratywny katalog spraw majątkowych gminy, w których wymagana jest uchwała rady gminy. W sprawach innych, niewymienionych w tym przepisie – w tym także w przypadku umowy użyczenia – decyzje podejmuje organ wykonawczy, w ramach ustawowego uprawnienia do gospodarowania mieniem gminy.

Z przedstawionych powyżej przepisów ustawy o samorządzie gminnym wynika, iż gminie pozostawiono możliwość nieodpłatnego rozporządzania nieruchomościami stanowiącymi jej majątek. Ponadto użyczenie nie jest objęte trybem przetargowym przewidzianym w art. 35 i nast. u.g.n. W praktyce oznacza to, że wójt, burmistrz czy też prezydent miasta może zawrzeć umowę użyczenia z dowolnym, wybranym przez siebie podmiotem, bez potrzeby przeprowadzenia przetargu oraz bez konieczności uzyskania uprzedniej zgody rady gminy na zawarcie tego rodzaju umowy. Dla oceny kwestii użyczenia nieruchomości kluczowe znacznie będą miały okoliczności związane z prowadzeniem działalności gospodarczej przez podmiot, z którym ma być zawarta umowa użyczenia. Gdyby bowiem doszło do zakłócenia konkurencji przedsiębiorców na rynku, zarzut niedozwolonej pomocy publicznej byłby uzasadniony. Kwestię tę należałoby jednak zbadać szczegółowo, z uwzględnieniem wszystkich istotnych dla sprawy okoliczności tak faktycznych, jak i prawnych.

Oceną kwestii niedozwolonej pomocy publicznej zajmuje się UOKiK.
20181115 informacja
Podziel się:
wstecz    do góry     drukuj