Wokół Dworu Byszewskich w gminie Lipinki
2018-11-27
Otrzymaliśmy następujące pytanie prasowe:
Piszę do Państwa z prośbą o informację dotyczącą nieruchomości położonej w gminie Lipinki. Chodzi o Dwór Byszewskich użytkowany dzisiaj przez gminę. Wiemy też, że potomkowie rodziny Byszewskich ubiegają się o zwrot bezprawnie ich zdaniem przejętego majątku i rozliczenia korzystania z nieruchomości. Wiemy i to, że uczestnikiem postępowania nie jest wspomniana gmina, a urząd wojewódzki. Czy byłaby szansa dowiedzieć się czegoś więcej o sprawie - na jakim jest etapie, czy zapadały już jakieś decyzje co do rozstrzygnięcia, czy w ogóle jest możliwe, by gmina musiała „oddać” dwór wraz z parkiem, mimo iż w ostatnich latach zainwestowała tam miliony złotych? Głównie w ratowanie zabytku, rewitalizację parku.
Oto nasza odpowiedź:
Przed Wojewodą Małopolskim rozpatrywany jest wniosek o zbadanie prawidłowości przejęcia - w trybie przepisów dekretu PKWN o przeprowadzeniu reformy rolnej - nieruchomości ziemskiej Lipinki, położonej w powiecie gorlickim. Z wnioskiem wystąpili spadkobiercy ostatniego właściciela nieruchomości – Wacława Byszewskiego.
Wnioskiem objęty jest nie tylko teren zespołu – dworsko parkowego w Lipinkach, ale także pozostałe nieruchomości składające się na ww. majątek ziemski, łącznie obszar kilkuset hektarów.
W ramach postępowania administracyjnego prowadzonego w tym zakresie organ administracyjny ma obowiązek zbadania, czy dana nieruchomość jest nieruchomością ziemską o charakterze rolnym (w części bądź całości), a jeśli taką nie jest, czy w takim razie pozostawała w funkcjonalnej łączności z pozostałymi gruntami nieruchomości ziemskiej o charakterze rolnym. Wymaga to ustalenia stanu prawnego i faktycznego nieruchomości na dzień jej przejęcia na rzecz Skarbu Państwa, tj. 13 września 1944 r. W tym celu niezbędne jest zgromadzenie dokumentacji archiwalnej, geodezyjnej i konserwatorskiej, często też konieczne jest przeprowadzenie dowodów z przesłuchania świadków i stron oraz oględzin nieruchomości.
Za strony postępowania uznaje się spadkobierców ostatniego właściciela nieruchomości oraz jej aktualnych właścicieli (o ile nie są chronieni rękojmią wiary publicznej ksiąg wieczystych), a także Skarb Państwa (na rzecz którego nastąpiło przejęcie) reprezentowany przez właściwego miejscowo starostę.
Decyzja kończąca postępowanie - tj. decyzja wydana w trybie § 5 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z 1 marca 1945 r. w sprawie wykonania dekretu PKWN z 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej - nie jest decyzją przenoszącą prawo. Nie jest to decyzja o zwrocie nieruchomości, której skutkiem jest przejście własności nieruchomości na rzecz adresata decyzji, a co za tym idzie utrata prawa własności przez aktualnego właściciela. Należy przy tym podkreślić, iż możliwość dochodzenia roszczeń z tytułu prawa własności do tych nieruchomości, które nie miały charakteru nieruchomości ziemskich, a które w powołaniu na uregulowania dekretu, w tym art. 2 ust 1 lit. e, zostały faktycznie przejęte przez Państwo – została wyłączona na drodze administracyjnej. Restytucja prawa własności, odszkodowanie lub realizacja innych roszczeń (np. z tytułu bezprawnego korzystania z nieruchomości) lub odszkodowanie z tytułu pogorszenia substancji są możliwe na drodze negocjacyjnej lub sądowej. Na drodze sądowej – przed sądem powszechnym w trybie m.in. powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (o uzgodnienie treści wpisu w księdze wieczystej) bądź powództwa windykacyjnego lub o ustalenie prawa.
Odnosząc się do Pani pytań, wyjaśniamy, że gmina Lipinki jest stroną niniejszego postępowania i jest zawiadamiana o podejmowanych czynnościach w sprawie. Co prawda, do czasu wykonania stosownej dokumentacji geodezyjnej obrazującej, jakim nieruchomościom w aktualnym operacie ewidencji gruntów odpowiadają dawne parcele katastralne objęte wnioskiem, nie było wiadomo, w jakim zakresie gminie Lipinki będzie przysługiwał status strony, ale oczywiste było, że jako właściciel zespołu dworsko-parkowego jest stroną postępowania.
Aktualnie w sprawie prowadzone jest postępowanie wyjaśniające. Z uwagi na zakres wniosku i konieczność ustalenia charakteru i faktycznego wykorzystania kilkuset parcel katastralnych 13 września 1944 r., jest to proces długotrwały. Gromadzona jest dokumentacja archiwalna, geodezyjna, konserwatorska, przeprowadzane są dowody z zeznań świadków.
Na obecnym etapie postępowania trudno przesądzać, jakie będzie ostateczne rozstrzygnięcie odnośnie do nieruchomości składających się na zespół dworsko-parkowy w Lipinkach (od decyzji Wojewody Małopolskiego przysługuje odwołanie do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi i dalej skargi do sądu administracyjnego). Jeżeli rzeczywiście ostatecznie zostanie potwierdzone, że przejęcie nastąpiło z naruszeniem przepisów dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej, to w stosunku do nieruchomości, które gmina (i inne podmioty publiczne) nabyła nieodpłatnie (np. na podstawie decyzji komunalizacyjnej), istnieje ryzyko utraty prawa własności. Wybór sposobu zaspokojenia ewentualnego roszczenia należy do spadkobierców ostatniego właściciela nieruchomości, ale dopiero po ostatecznym i pozytywnym dla nich zakończeniu postępowania administracyjnego. Ewentualne rozliczenia poniesionych nakładów mogą być podnoszone na drodze postępowań sądowych.
