Otrzymaliśmy następujące pytanie prasowe:
Chciałbym w dwóch słowach przybliżyć sprawę pani XXXXX.
Pani jest matką sześciorga dzieci. Ojcem piątki jest XXXXX. Małżonkowie rozeszli się trzy lata temu. Ojciec został pozbawiony praw rodzicielskich i zobowiązany do płacenia alimentów. Obowiązek alimentacyjny realizuje za niego fundusz, natomiast pan XXXXX wyjechał do pracy, do Wiednia, gdzie najprawdopodobniej wystąpił do tamtejszego urzędu o zasiłek rodzinny na dzieci. Świadczenie jest wypłacane, ale ojciec nie przekazuje go rodzinie, tylko wydaje na własne potrzeby. Pani XXXXX wystąpiła najpierw do Ośrodka Pomocy Społecznej, a później do Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego o świadczenie 500+ i zasiłek rodzinny dla swoich dzieci.

Niestety w odpowiedzi dowiedziała się, że jej zasiłek nie przysługuje, bowiem ten jest już wypłacany przez austriackie rząd. Pani XXXXX próbowała się odwoływać jednak urząd stwierdził, że do czasu wyjaśnienia sprawy z austriacką instytucją nie ma mowy o wypłacie świadczenia. Sprawa ciągnie się od października 2017 roku. W tym czasie pani XXXXX i 6 jej dzieci utrzymują się z alimentów (1,6 tysiąca złotych) wypłacanych przez fundusz alimentacyjny. Rodzina żyje w skrajnym ubóstwie. Nie będzie przesadą stwierdzenie, że przymiera głodem. Pani XXXXX nie może sobie pozwolić na pójście do stałej pracy, bo przy 6 dzieci to po prostu niewykonalne. Oczywiście stara się podejmować dorywcze prace ale to nie jest w stanie znacząco poprawić sytuacji materialnej rodziny. Tymczasem suma: świadczenia 500+ i przysługującego rodzinie "rodzinnego" byłoby zastrzykiem około 4,5 tysiąca złotych miesięcznie. Za taką kwotę rodzina mogłaby skromnie egzystować.
Stąd moje pytania:
- Czy nie można w jakiś sposób przyspieszyć procedury administracyjnej i pomóc pani XXXXX i jej dzieciom uzyskać należne środki?
- Na jakim etapie jest jej sprawa?
- Czy ona sama może dopełnić jeszcze jakichś administracyjnych formalności, żeby uzyskać należne pieniądze?
- Czy jest możliwość udzielenia tej pani pomocy prawnej, gdyż ta prosta kobieta wyraźnie nie radzi sobie z rozwiązywaniem zawiłych zagadnień prawnych. Po prostu przy 6 dzieci nie ma czasu na chodzenie po urzędach.


Oto nasza odpowiedź:
Ze względu na obowiązujące przepisy w zakresie danych osobowych niemożliwe jest podanie szczegółów postępowania prowadzonego w sprawie wspomnianej rodziny.

Jednocześnie – dla zobrazowania specyfiki postępowań koordynacyjnych i stopnia ich złożoności (szczególnie w przypadku rodzin, w których rodzice są po rozwodzie bądź nie utrzymują ze sobą kontaktu) – nakreślamy ogólne zasady ustalania prawa do świadczeń rodzinnych i wychowawczych w przypadku, gdy jeden z członków rodziny przebywa bądź pracuje na terenie kraju, w którym mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Każdy wniosek strony, w którym zaznaczone zostanie pole potwierdzające, iż członek rodziny przebywa poza granicami Polski – w kraju, w którym mają zastosowanie przepisy o koordynacji – i podany zostanie adres pobytu bądź wskazany zostanie pracodawca zagraniczny – obligatoryjnie powinien trafić do rozpatrzenia do wojewody, pełniącego funkcję instytucji właściwej w sprawach koordynacji świadczeń rodzinnych.

Zwróćmy uwagę, że w samym 2019 roku do Wojewody Małopolskiego wpłynęło około 60 tysięcy spraw, w tym w okresie od lipca do końca grudnia prawie 25 tysięcy wniosków o świadczenie „500+” na okres 2019/2021. Często konieczne jest też weryfikowanie postępowań już zakończonych z uwagi na zmiany sytuacji życiowej. Przekłada się to na czas oczekiwania na rozpatrzenie danej sprawy. Niemniej, w przypadku złożenia przez wnioskodawcę umotywowanego wniosku o przyspieszenie załatwienia jego sprawy ze względu na szczególną sytuację życiową, w której się znalazł – możliwe jest, za zgodą Dyrektora Wydziału Polityki Społecznej – podjęcie czynności w danej sprawie poza przyjętą kolejnością realizacji spraw zgodnie z datą wpływu do Urzędu.

Wyjaśnijmy jeszcze kwestię unijnej definicji „członków rodziny”, determinującą przekazanie sprawy samotnej matki dzieci do rozpatrzenia przez wojewodę. Zgodnie z orzecznictwem unijnym – do członków rodziny dziecka należy zaliczyć rodzica biologicznego dziecka, niezależnie od faktu, czy rodzice pozostają w związku małżeńskim czy też rodzic przebywający poza granicami kraju jest pozbawiony praw rodzicielskich. O ile tylko rodzic za granicą jest zobowiązany do utrzymywania dziecka (obowiązek alimentacji) – instytucja właściwa zobowiązana jest przeprowadzić postępowanie w sprawie ustalenia, czy zachodzi koordynacja, a jeżeli tak, to ustalenia kraju właściwego do wypłaty świadczeń w pierwszej kolejności, zgodnie z przepisami rozporządzeń unijnych. Nie ma znaczenia fakt, czy rodzic utrzymuje kontakty z rodziną, czy przekazuje środki na wychowanie dziecka – w tej sytuacji wojewoda przekazuje wraz z wnioskiem złożonym na terenie Polski informację do instytucji zagranicznej, dotyczącą sprawowania pełnej opieki przez drugiego rodzica pozostającego w Polsce.

Jeśli rodzic przebywający w Polsce z dziećmi jest nieaktywny zawodowo (nie podlega ubezpieczeniom społecznym), zaś drugi z rodziców zatrudniony jest na terenie kraju, w którym mają zastosowanie przepisy o koordynacji – właściwy w pierwszej kolejności do rozpatrzenia wniosku o świadczenia rodzinne na konkretne dziecko – jest kraj, w którym świadczona jest praca. Wojewoda zobowiązany jest przekazać wniosek strony do kraju pierwszeństwa bądź w ograniczonych przypadkach – jeśli możliwe jest na tym etapie postępowania ustalenie wysokości świadczeń rodzinnych w drugim kraju – wydać decyzję o dodatku dyferencyjnym, przyznającą (w przypadku, gdy świadczenia w Polsce są niższe niż za granicą i spełnione są ustawowe przesłanki do przyznania) bądź odmowną – w sytuacji wyższych świadczeń przysługujących w drugim kraju.

Niezwłoczne wydanie decyzji o dodatku dyferencyjnym w sytuacji ustalenia pierwszeństwa drugiego kraju opiera się wyłącznie na teoretycznej wiedzy organu o wysokości świadczeń przysługujących – bez względu na dochód – w drugim kraju. Nie oznacza natomiast, iż organ ma wiedzę, że świadczenia są za granicą pobierane. Wydanie decyzji o dodatku dyferencyjnym kończy postępowania w Polsce – o ile instytucja zagraniczna, w odpowiedzi na przekazany wniosek, nie prześle informacji o podjętym przez nią rozstrzygnięciu obligującym Wojewodę do zmiany swojej decyzji (np. przekazanie informacji o odmowie świadczenia zagranicznego) bądź jeśli – w sytuacjach szczególnych, ze względu na interes strony – takiej decyzji nie dostarczy osobiście sam wnioskodawca.


Jeśli instytucja zagraniczna nie odpowie w ciągu dwóch miesięcy na przekazany wniosek, przepisy unijne pozwalają na przyjęcie, iż zgodziła się z ustaleniami polskiej instytucji w zakresie koordynacji i kraju pierwszeństwa i będzie realizować wniosek. Jeśli natomiast instytucja zagraniczna nie kontaktuje się w sprawie przekazanego wniosku ani z instytucją polską, ani ze stroną postępowania – wnioskodawcą polskim – wnioskodawca ten może:
- złożyć pisemną prośbę o ponaglenie instytucji zagranicznej w zakresie wydania rozstrzygnięcia;
- jeśli ponaglenia instytucji zagranicznej nie przynoszą rezultatu – może złożyć wniosek o wydanie decyzji tymczasowej przez Wojewodę – pod warunkiem jednak, że zobowiąże się do ewentualnego zwrotu świadczeń pobranych w Polsce wraz z odsetkami, jeśli instytucja zagraniczna finalnie wypłaci świadczenia za okres pierwszeństwa;
- jeśli ma wiedzę, że świadczenia zagraniczne są na podstawie przekazanego wniosku przyznane – ale wypłacane rodzicowi przebywającemu za granicą – może złożyć tzw. wniosek o uwolnienie świadczeń wraz z pisemnym oświadczeniem, iż rodzic przebywający za granicą nie przekazuje pobieranych środków na utrzymanie dziecka.

Podsumowując:
- przewidywany termin załatwienia sprawy w zakresie realizowanym przez nasz Urząd można poznać za pośrednictwem formularza kontaktowego lub infolinii (http://muw.pl/PressArticlePage.aspx?id=10841 );
- ewentualne przyspieszenie załatwienia sprawy w zakresie realizowanym przez nasz Urząd może nastąpić na pisemny, umotywowany wniosek strony postępowania kierowany do Dyrektora Wydziału Polityki Społecznej Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie, przy czym wniosek należy poprzeć stosowaną argumentacją dotyczącą szczególnie trudnej sytuacji rodziny (np. zdrowotnej);
- strona może złożyć prośbę o kolejne ponaglenie do instytucji zagranicznej o rozpatrzenie przekazanych wniosków o świadczenia bądź alternatywnie– jeśli ma wiedzę o wypłacie świadczeń na rzecz ojca – złożyć pisemny wniosek o tzw. „uwolnienie świadczeń” i przekazywanie świadczeń zagranicznych na jej konto lub złożyć wniosek o wydanie przez Wojewodę decyzji tymczasowej, zgodnie z zasadami opisanymi wyżej;
- informacje dotyczące etapu postępowania udzielane są stronie postępowania przez organ z urzędu w przypadku każdej kolejnej czynności (informacja o ustaleniu pierwszeństwa drugiego kraju, o przekazaniu wniosku i wydaniu decyzji o dodatku dyferencyjnym, o przesłaniu ponaglenia do instytucji zagranicznej i możliwości wnioskowania o decyzję tymczasową). Informacje na temat możliwości wnioskowania do instytucji zagranicznej za pośrednictwem instytucji właściwej w Polsce o udzielanie świadczeń wypłacanych drugiemu rodzicowi – udzielane są w ramach odpowiedzi na pismo interwencyjne strony, w którym rodzic faktycznie sprawujący w Polsce opiekę nad dzieckiem informuje Urząd, iż takie świadczenia są pobierane przez drugiego rodzica i wykorzystywane niezgodnie z ich przeznaczeniem. Organ z urzędu nie dysponuje takimi informacjami.

Dodajmy, że w ramach postępowania administracyjnego nie ma możliwości udzielenia dodatkowej pomocy prawnej. Natomiast możliwe jest skorzystanie z nieodpłatnej pomocy prawnej organizowanej przez powiaty w porozumieniu z gminami, pod warunkiem złożenia oświadczenia, iż dana osoba nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej. Punkt pomocy prawnej w Rabce-Zdroju mieści się w Urzędzie Miejskim przy ul. Parkowej 2 (https://darmowapomocprawna.ms.gov.pl/pl/mapa-punktow/ ).