W 77. rocznicę rozbicia więzienia św. Michała w Krakowie, 18 sierpnia 2023 r. odbędą się uroczystości pogrzebowe Ireny Odrzywołek – strażniczki więziennej, która współpracowała z podziemiem niepodległościowym, skazanej i zgładzonej przez komunistów. Jej szczątki odnaleziono podczas prac ekshumacyjnych IPN.
Organizatorami uroczystości są wojewoda małopolski Łukasz Kmita oraz dyrektor Oddziału IPN w Krakowie dr hab. Filip Musiał.
Plan uroczystości 18 sierpnia 2023 r. w Krakowie
8.45 – wprowadzenie trumny do bazyliki Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny (ul. Rakowicka 18)
9.00 – msza święta pod przewodnictwem abp. Marka Jędraszewskiego, a następnie przemarsz konduktu pogrzebowego ulicami Rakowicką i Prandoty
10.30 – uroczystości pogrzebowe na cmentarzu Rakowickim, Kwatera Żołnierzy Podziemia Niepodległościowego 1939-1963 przy ul. Prandoty
– Irena Odrzywołek nie dożyła dwudziestych pierwszych urodzin. Była młodą kobietą, przed którą życie stało otworem. Tęskniła bardzo za wolną i niepodległą Polską. Ta tęsknota była jednak w poprzek komunistycznym władzom, programowo nastawionym na zniewolenie obywateli i na zapomnienie o takich jak ona. Wrogość względem niepodległościowego podziemia była tak duża, że Irena Odrzywołek nie mogła liczyć na godny pochówek i ostatnie pożegnanie bliskich. Czynimy zadość temu haniebnemu zaniedbaniu, składając jej doczesne szczątki na cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Chcemy przywrócić o niej pamięć, z której przez lata PRL-u była odarta. Niech jej patriotyczna postawa zobowiązuje nas do troski o wolność, w której upatrujemy trwały fundament naszego państwa – mówi wojewoda małopolski Łukasz Kmita.
Irena Odrzywołek urodziła się 20 grudnia 1925 r. w Byczynie (pow. chrzanowski). Po zakończeniu okupacji niemieckiej rozpoczęła pracę w tzw. więzieniu św. Michała przy ul. Senackiej 3 w Krakowie. Została strażniczką. Wiosną 1946 r. podjęła konspiracyjną współpracę z więzionymi tam żołnierzami podziemia niepodległościowego, przede wszystkim z ppor. Bolesławem Pronobisem „Ikarem” – żołnierzem AK i dowódcą oddziału NSZ „Huragan”.
W sierpniu 1946 r. Irena Odrzywołek pośredniczyła w nawiązaniu łączności między więźniami oraz działającą w Krakowie 6. kompanią Zgrupowania Partyzanckiego „Błyskawica” Józefa Kurasia „Ognia”. Przemyciła do więzienia pistolety i granaty, które przekazała do celi Pronobisa i innych wtajemniczonych. Dzięki temu 18 sierpnia 1946 r. połączone działania uzbrojonych więźniów wewnątrz budynku i partyzantów z zewnątrz doprowadziły do rozbicia więzienia i uwolnienia 62 więźniów.
Po tym wydarzeniu Irena Odrzywołek ukrywała się. Prowadziła niepodległościową działalność konspiracyjną współpracując z „Ikarem”. Została aresztowana w listopadzie 1946 r. w Gliwicach i 3 grudnia 1946 r. skazana na śmierć przez komunistyczny Wojskowy Sąd Rejonowy w Katowicach. Zgładzono ją 17 grudnia 1946 r. w więzieniu przy ul. Mikołowskiej w Katowicach. W chwili śmierci miała niespełna 21 lat.
Szczątki Ireny Odrzywołek odnaleziono we wrześniu 2019 r. podczas prac ekshumacyjnych prowadzonych przez IPN na cmentarzu komunalnym przy ul. Panewnickiej w Katowicach.